Το Αρχείο του Εμμ. Κριαρά

Ο Εμμ. Κριαράς είχε φροντίσει εν ζωή να αξιοποιήσει μεγάλο τμήμα του αρχειακού υλικού που είχε συγκεντρώσει, και κυρίως του πλήθους των επιστολών που είχε ανταλλάξει με πρόσωπα της πνευματικής, της πολιτικής κτλ. ζωής του τόπου. Καρπός αυτής της προσπάθειας είναι οι τόμοι με την αλληλογραφία του (μεταξύ άλλων, Αλληλογραφία. Επιστολές λογίων του 20ού αιώνα, Θεσσαλονίκη, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, 2007, Αλληλογραφία Β´. Γράμματα λογοτεχνών και επιστημόνων του περασμένου αιώνα, Αθήνα, Πολύτυπο, 2007, Αλληλογραφία Γ´. Νέα γράμματα λογίων του 20ού αιώνα, Θεσσαλονίκη, 2008, Γράμματα ξένων μελετητών και άλλων λογίων, 2 τ. Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη, 2008-2011, Νέες επιστολές και έγγραφα των ετών 1924-2010, Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, 2012, Πρόσφατα γράμματά μου σε πρόσωπα και ιδρύματα, Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, 2013). Τους φακέλους του επιστολικού του αρχείου και των αυτόγραφων επιστολών Ελλήνων και ξένων λογίων τούς κληροδότησε με τη διαθήκη του στο Μουσείο Μπενάκη, στην Αθήνα. (Με τη διαθήκη του ο Εμμ. Κριαράς κληροδοτούσε επίσης στο Ίδρυμα Μπενάκη πλακέτες, τιμητικές διακρίσεις κτλ. που του είχαν απονεμηθεί κατά καιρούς, εντωμεταξυ όμως αυτές τις είχε δωρίσει εν ζωή στο Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, στον Πειραιά.) Το αρχείο για τη συγκρότηση του Λεξικού της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας το είχε ήδη κληροδοτήσει το 1997 στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, για να συνεχίσει αυτό την έκδοση του έργου.

Στο Ινστιτούτο ο Εμμ. Κριαράς κληροδότησε με τη διαθήκη του “χειρόγραφα τελειωμένων και ατελείωτων μελετών του, κλασέρ με φωτοαντίγραφα μικρών μελετημάτων του και κλασέρ με φωτοαντίγραφα κρίσεων για το έργο του”. Το μέρος του Αρχείου Εμμ. Κριαρά που παραδίδεται στη δημοσιότητα μέσω του παρόντος “Ιστότοπου Εμμ. Κριαρά” του Ινστιτούτου περιέχει κείμενα των τελευταίων δύο κατηγοριών. Αποτελείται από εννέα ντοσιέ και δύο βιβλία (τα οποία περιέχουν κρίσεις για το Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας), τα οποία ψηφιοποιήθηκαν και αποθηκεύτηκαν σε έντεκα ηλεκτρονικούς φακέλους, που περιέχουν: (α) δημοσιευμένα και αδημοσίευτα κείμενα πνευματικών ανθρώπων που έγραψαν ή μίλησαν για τον Εμμ. Κριαρά ή για συγκεκριμένα έργα του, (β) δημοσιεύματα στα οποία γίνεται απλή αναφορά στον Εμμ. Κριαρά, σε κάποιο έργο του, στην εκπαιδευτική και πολιτική δράση του, σε τιμητικές εκδηλώσεις ή διακρίσεις που έλαβε (ο Εμμ. Κριαράς συστηματικά αρχειοθετούσε κείμενα, π.χ. εφημερίδων ή περιοδικών, στα οποία γινόταν έστω και απλή αναφορά στο πρόσωπό του), (γ) άρθρα, εισηγήσεις, χαιρετισμούς, ομιλίες, ανοιχτές επιστολές και συνεντεύξεις του ιδίου του Εμμ. Κριαρά, (δ) ανακοινώσεις, άρθρα, ομιλίες, κείμενα ραδιοφωνικών εκπομπών που αφορούν τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του Εμμ. Κριαρά. Συνολικά, μετά την εκκαθάριση των πολλαπλών φωτοανατιγράφων, ο αριθμός των πρωτότυπων τεκμηρίων – ψηφιακών εγγραφών ανέρχεται σε 687, που αντιστοιχούν σε 3.211 ψηφιοποιημένες σελίδες. Η ψηφιακή συλλογή με τον τίτλο “Αρχείο Εμμ. Κριαρά” καταλογογραφήθηκε με βάση τα διεθνή βιβλιοθηκονομικά πρότυπα και φιλοξενείται στο ψηφιακό αποθετήριο ανοικτής πρόσβασης της Βιβλιοθήκης του Α.Π.Θ. “Ψηφιοθήκη”.

Η απόφαση να δοθεί στη δημοσιότητα ηλεκτρονικά το συγκεκριμένο τμήμα του αρχείου συνδέεται με το γεγονός ότι σε αυτό αποτυπώνεται η συμβολή του Εμμ. Κριαρά στην επιστήμη γενικότερα, έτσι όπως αυτή αναγνωρίστηκε από εκατοντάδες ανθρώπους που μελέτησαν και έκριναν το έργο του. Από τα χειρόγραφα τελειωμένων και ατελείωτων μελετών του κάποια ήταν ήδη δημοσιευμένα και άλλα είχαν σταλεί για δημοσίευση πριν πεθάνει και εντωμεταξύ δημοσιεύθηκαν (π.χ. πέντε σύντομα βιβλία [Απόλογος βίου: συμπλήρωμα της αυτοβιογραφίας· Γράμματα συγγενών του Ψυχάρη σ’ εμένα· Πρόσφατες διαπιστώσεις για το Μισέ-Γιάννη, παππού του Ψυχάρη· Βιώματα για το Γιάννη Μηλιάδη και κρίσεις για το φιλολογικό του έργο· Χατζη-Ανδρέας Κριαράς (Ο Σφακιανός επαναστάτης του 1821, πλοιοκτήτης, οργανωτής ναυσιπλοΐας στη Σύρο)], από το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, το 2015). (Εξαίρεση αποτελούν τα “Κατάλοιπα διδακτορικής διατριβής που δεν ολοκληρώθηκε αλλά προχώρησε αρκετά”, όπως γράφει το κουτί στο οποίο φυλασσόταν. Ο τίτλος της είναι Η γαλλική επίδραση στην Ελλάδα πριν από το 1821, και βέβαια δεν μπορεί να δοθεί στη δημοσιότητα πριν μελετηθεί ενδελεχώς και υποστεί την κατάλληλη επεξεργασία. Το ίδιο ισχύει και για μερικούς ακόμη φακέλους του αρχείου, το υλικό των οποίων πρέπει επίσης να μελετηθεί.)